شورای بررسی متون و کتب علوم انسانینقدنامه زبان و ادبیات عربی2717-31941220201221مروری بر کتاب: البلاغة الجدیدة، تنظیرٌ لبلاغة البیان والتبیین1205904FAسید محمدرضا ابنالرسولاستاد گروه زبان و ادبیات عربى دانشگاه اصفهان.Journal Article20200418پیدایش گونههای جدید ادبی از یک­سو و نگرشهای زبانشناختی به ادبیات از سوی دیگر ضرورت بازنگری در آموزههای بلاغت سنتی را محسوستر کرد و درنهایت به نقد جدیِ ساختار و محتوای بلاغت قدیم و بازنگاری یا نونگاری آن­ها و پدید آمدن بلاغت جدید انجامید. از جملۀ دهها اثری که به زبان عربی در این باره نگاشته شده کتاب <em>البلاغة الجدیدة (تنظیرٌ لبلاغة البیان و التبیین)</em> تألیف محمد خاقانی است. مقالۀ پیشِ رو به پیشنهاد گروه زبان و ادبیات عربیِ شورای بررسی متون و کتب علوم انسانی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، با روش سنتیِ نقد کتاب به بررسی شکلی و محتوایی این کتاب پرداخته، و درنهایت در پذیرش ِآن به­منزلۀ کتابی درسی تردید جدی وارد کرده است.شورای بررسی متون و کتب علوم انسانینقدنامه زبان و ادبیات عربی2717-31941220201221مطالعۀ نقادانۀ کتاب فی مناهج تحلیل الخطاب السردی اثر عمر عیلان21445962FAفاطمه اکبری زادهاستادیار زبان و ادبیات عربی دانشگاه الزهرا، تهران0000-0002-5774-3046Journal Article20201014کتاب<em>فی مناهج تحلیل الخطاب السردی</em> اثر عمر عیلان در حوزۀ روایت­پژوهی ساختارگرا با معرفی و تبیین نظریه­های مختلف به خوانش انواع رویکردهای نقدی در متون پرداخته است. این جستار با بهره از شاخص­های نقد کتاب به بررسی این اثر می­پردازد و ضمن بیان اثربخشی کتاب در مطالعات روایت­پژوهی، مؤلفه­های شکلی و محتوایی آن را موردنظر قرار می­دهد. پژوهش حاضر با روش توصیفی - تحلیلی، محتوا و مباحث مطرح­شده در کتاب را بررسی می­کند و در کنار نقد شکلی، به نقد محتوایی آن­ می­پردازد تا میزان کارآمدی این اثر را برای بهره­مندی پژوهشگران ادبیات عربی روشن سازد. این کتاب با توجه به رویکردهای سه­گانۀ خود در مطالعۀ روایت­پژوهی متن و خوانش روان­شناسی و جامعهشناسی متن به نظریات متنوع و متعددی اشاره دارد و اطلاعات مفید و گسترده­ای به خوانندگان ارائه می­دهد، اما همین تنوع باعث شده است که گاه بهدلیل اختصارگویی، به همۀ جوانب یک دیدگاه و دستادوردهای آن پرداخته نشود. این کتاب خوانشی دوباره از رویکرد ساختارگراست، اما صرفاً توصیف و تبیین شاخصه­های اجرایی کاربردی نظریه­ها و نه نقد همه­جانبه و دقیق آن است.شورای بررسی متون و کتب علوم انسانینقدنامه زبان و ادبیات عربی2717-31941220201221نقد و ارزیابی کتاب سیری در شعر عربی از روزگار جاهلی تا سقوط بغداد45735906FAابوالحسن امین مقدسیاستاد گروه زبان و ادبیات عربی، دانشگاه تهران.مهدیه قیصریدانش آموخته دکتری زبان و ادبیات عربی، دانشگاه تهران.Journal Article20201021در میان منابع شعر عربی با جُنگها و مجموعههای متعددی روبه­رو هستیم که هر کدام با اسلوب خاص خود از قرن­های اولیۀ اسلام تا دوران معاصر سعی در گردآوری اشعار داشتهاند. این گنجینههای ادبی تعیینکنندۀ هویت فرهنگی و تمدنی ملتها هستند و در اهمیت آن­ها همین بس که بنای تمدن کنونی جز با احیای این میراث در قالب جمعآوری، بازخوانی و ارزیابی ممکن نخواهد بود. کتاب <em>سیری در شعر عربی</em> تألیف و تدوین حبیب­الله عباسی در صدد است تا منتخبی از <em>دیوان الشعر العربی</em> ادونیس را تدوین کند و تصویری دقیق و جامع از اشعار دورۀ جاهلی تا سقوط بغداد به­دست دهد و سیر تحول آن را برای مخاطبان فارسیزبان ترسیم کند. ویژگی منحصربه­فرد این منتخب، ارزیابی متفاوت از اشعار عربی است، به­گونهای که تنها معیار گزینش اشعار، بُعد ابداعی و هنری آن­هاست و به دیگر عواملی چون محتوای سیاسی یا ایدئولوژیک توجه نشده است. گفتار پیش­رو در نظر دارد با خوانشی تحلیلی ـ انتقادی ضمن معرفی کتاب به ارزیابی شکلی و محتوایی این کتاب بپردازد و موارد قوت و ضعف آن را بیان کند. نتایج نشان میدهد مهمترین موارد ضعف کتاب در بخش شکلی شامل عدم چینش صحیح ابیات، عدم رعایت رسم­الخط عربی و در برخی موارد عدم معادلسازی صحیح است؛ همچنان که ضعف در مسئلهمندی کتاب، عدم جامعیت در بررسی عوامل مؤثر در تحول شعر عربی، عدم استناد کافی به منابع و مستندات مربوط در این زمینه، نداشتن جمع­بندی و نتیجه­گیری، عدم ارتباط طولی و انسجام برخی از فصلهای کتاب و نداشتن رویکرد تحلیلی از مهمترین موارد ضعف محتوایی آن به­شمار میرود.شورای بررسی متون و کتب علوم انسانینقدنامه زبان و ادبیات عربی2717-31941220201221ارزیابی انتقادی مجموعة الرائد فی تعلیم اللغة العربیة (مطالعۀ موردی کتاب الإنشاء)75985935FAساجد زارعاستادیار گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه یزد0000-0003-1354-806Xفاطمه جمشیدیدانشگاه یزد، دانش آموخته دکترای زبان و ادبیات عربیJournal Article20201107مهارت نگارش به­منزلۀ آخرین مهارت­ زبانی با وجود اهمیت بسزایی که در آموزش زبان عربی دارد، تاکنون در ایران نویسندگان کتاب­های دانشگاهی و پژوهشگران کم­تر بدان توجه کرده­اند. چنانچه شواهد نشان می­دهد بیشتر دانشجویان و دانش­آموختگان رشتة زبان و ادبیات عربی با مشکلات فراوانی در زمینة نگارش به زبان عربی روبه­رو هستند. یکی از عوامل مؤثر در این امر، عدم دسترسی به منبع آموزشی کامل است که راهکارهای عربی­نویسی براساس اصول آموزش زبان در آن ارائه شده باشد. پژوهش حاضر با تکیه بر روش توصیفی و تحلیل کیفی و انتقادی، مجموعة <em>الرائد فی تعلیم اللغة العربیة ـ کتاب الإنشاء</em> تألیف مسعود فکری را از دو جنبة شکلی و محتوایی ارزیابی کرده است. نتایج تحلیل نشان می­دهد که توجه به افزایش توانش زبانی زبان­آموز پس از مطالعة این کتاب و یادگیری و به­کار بردن نکته­های آموزشی آن، همچنین استفادة دقیق و مناسب از رنگ­ها در طراحی جلد و صفحه­آرایی آن و نگارش متن با قلم واضح و خوانا ازجمله موارد قوت این کتاب است، در حالی که گزینش متون ادبی فراوان و درج برخی از تمرین­ها که به­دلیل عدم بسترسازی آموزشی لازم، با سطح علمی و شناختی زبان­آموزان غیرگویش­ور به زبان عربی همخوانی ندارد، از موارد ضعف آن به­شمار می­رود.شورای بررسی متون و کتب علوم انسانینقدنامه زبان و ادبیات عربی2717-31941220201221نقد و بررسی کتاب النقد الثقافی المقارن؛ منظور جدلی تفکیکی اثر عزالدین المناصره991225909FAتورج زینی ونددانشیار گروه زبان و ادبیات عرب، دانشگاه رازی، کرمانشاه،روژین نادریدکتری زبان و ادبیات عرب، دانشگاه رازی، کرمانشاه،Journal Article20200905عزالدین المناصره از منتقدان فرهنگی ـ سیاسی در حوزة نقد ادبی است که با نگارش کتاب <em>النقد الثقافی المقارن؛ منظور جدلی تفکیکی</em>بر غنای ادبیات تطبیقی در جهان عرب افزوده است. مؤلف در این کتاب، ضمن تعریف نقد فرهنگی و همپوشانی آن با سایر حوزههای علوم انسانی، به نارسایی و تأثیرات منفی نقد غربی بر هنر و ادبیات جهان اشاره و بر حفظ هویت آن تأکید کرده است.<br /> پژوهش حاضر با رویکرد توصیفی ـ تحلیلی، ضمن معرفی اثر، به ارزیابی نقد فرهنگی از دیدگاه مناصره و دیدگاههای ایدئولوژیکی وی به مباحث ادبی و هنری در کتاب مذکور پرداخته است. گفتنی است به چالش کشیدن افکار ملی و فراملی و معرفی نقد فرهنگی تطبیقی به عرصة نقد تطبیقی جهان عرب، ازجمله مزایای کتاب مورد پژوهش مناصره است. البته کلیگویی، نادیده گرفتن واقعیتها، عدم ذکر مستندات و ادله جهت اثبات مدعای خویش، نبود روند منطقی و اصولی جهت ورود به موضوع و عدم دستهبندی مطالب، ازجمله نقدهای محتوایی و ساختاری است که بر کتاب مناصره وارد شده و در پژوهش حاضر به تفصیل دربارة آن­ها سخن رفته است.شورای بررسی متون و کتب علوم انسانینقدنامه زبان و ادبیات عربی2717-31941220201221جستاری در نقد کتاب تاریخ النقد الأدبی فی الأندلس اثر محمد رضوان الدایة1231435903FAمهدی عابدی جزینیاستادیار گروه عربی دانشگاه اصفهان،Journal Article20200810خوانشِ نقدی در عرصه­های گوناگون، میزان کارایی و تأثیرگذاری متن مورد بررسی را برای مخاطب هویدا می­سازد و ویژگی­های مثبت و منفی متن را تبیین می­کند، زیرا نگرش نقادانه، خاستگاهی سازنده است که خلل­های موجود، کاستی­ها و کمبودها را نشان می­دهد. موضوع نقد ادبی در سرزمین اندلس، کم­تر مورد توجه ناقدان و تحلیلگران ادبی بوده است. شاید دلیل این مسئله، اطلاعات اندک و کاستی منابع نقدی انتشار­یافته در این برهۀ ادبی است تا تصویر شفاف و روشنی از آن در ذهن پژوهشگر، نقش ببندد. ازجمله آثاری که تاریخچۀ نقد ادبی در این دوران را مورد بررسی قرار داده، کتاب <em>تاریخ النقد الأدبی فی الأندلس</em> اثر محمد رضوان الدایة، استاد دانشگاه دمشق است. چون این اثر، در عرصۀ بررسی وضعیت نقد ادبی در دورۀ اندلس پیشگام بوده است، و با وجود نگارش تألیفات فراخ­تر و دقیق­تر، در خورِ نقد و بررسی است، برآنیم با تکیه بر روش تحلیلی ـ توصیفی و با استناد به نمونه­هایی از اثر، به ارزیابی کتاب بپردازیم. در روند پژوهش به این نتیجه رسیدیم که استفاده از منابع معتبر و دست اول و گاهی آثار خطی، تفصیل موضوع و بیان تاریخچۀ نقد ادبی و نظریات و و رویکردهای نقدی این دوران، از نقاط قوت این اثر محسوب می­شود. توجه ­نکردن به گزینش یک روش تحقیق علمی صحیح و نداشتن ایجاز، اشکالات شکلی، اشتباهات تایپی و نگارشی از نقاط ضعف این اثر است. این اثر تنها به تاریخچۀ نقد ادبی در این دوره و اشاره به نظریات و دیدگاه­های ادیبان و ناقدان از لابه­لای آثار نقدی و بلاغی آنان بسنده کرده و به لایه­های ژرف­تر مسئله، رخنه نکرده است.شورای بررسی متون و کتب علوم انسانینقدنامه زبان و ادبیات عربی2717-31941220201221شکوه متنبی در بوتۀ نقد: نقد و بررسی کتاب شکوه متنبی اثر موسی اسوار1451665983FAصادق عسکریدانشیار گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه سمنان10.22059/jal-lq.2019Journal Article20201016نقد و بررسی انتقادی تولیدات علمی، و یادآوری موارد قوت و ضعف آن­ها، رشد و ارتقای کیفی آثار علمی را به دنبال خواهد داشت. رسیدن به کمال مطلوب در نگارش علمی، پس از نقدهای صریح و سازنده میسر است. در این نوشتار کتاب <em>شکوه متنبی</em>أثر موسی اسوار، که دربردارندۀ ترجمه و شرح فارسی 55 قصیدۀ مشهور متنبی است، با استفاده از روش توصیفی ـ تحلیلی، نقد و بررسی شده است.<br /> نتایج به­دست آمده از بررسی این کتاب نشان می­دهد که کتاب حاضر دارای موارد قوت شکلی و محتوایی فراوانی ازقبیل صحافی زیبا و حروف­نگاری حرفه­ای، دقت در تایپ و املای کلمات، انتخاب عنوان زیبا و الهام­بخش، و مهم­تر از همه مهارت فراوان در فهم معنای ابیات عربی، است. اما مهم­ترین نقص­های شکلی و محتوایی این کتاب عبارت­اند از: فقدان طراحی جلد، نوشتن عنوان کتاب و عنوان­های مباحث در پایین تمامی صفحات کتاب به جای بالای صفحات، فقدان مقدمۀ روشمند در آغاز کتاب، آشفتگی در تنظیم بخش­های اصلی کتاب که به جدایی و فاصله بین دو بخش ترجمه قصاید و شرح آن­ها منجر شده است، فقدان ارجاعات و استنادات و درنتیجه عدم ذکر منابع تحقیق و ترجمه، و مهم­تر از همه کاربرد فراوان واژه­ها و عبارات مبهم و نامأنوس عربی فارسی.شورای بررسی متون و کتب علوم انسانینقدنامه زبان و ادبیات عربی2717-31941220201221تحلیل انتقادی کتاب فی الشعر العباسی، تحلیلٌ وتذوقٌ1671895905FAعبدالحسین فقهیدانشیار گروه زبان و ادبیات عربی، دانشگاه تهرانمحمد رضا غفاریدکتری زبان و ادبیات عربی، دانشگاه تهران،Journal Article20201024در رابطه با شعر و ادبیات عصر عباسی، نقدها و تحلیل­های متعددی به رشتۀ تحریر درآمده است. کتاب <em>فی الشعر العباسی، تحلیل وتذوق</em>، اثر ابراهیم عوض، ناقد و ادیب مصری است که می­کوشد با زبانی ساده و به دور از تکلف و اصطلاحات پیچیدۀ نقدی، برجسته­ترین قصاید ادب عباسی را برای مخاطب قابل فهم سازد و با رویکرد فرمالیستی، جنبه­های زیبایی­شناسی آن را تبیین کند. پژوهش حاضر با معرفی جایگاه و هدف این کتاب، آن را در شکل و محتوا، مورد نقد و ارزیابی قرار می­دهد.<br /> از مزایای کتاب می­توان به جنبۀ کاربردی آن، تناسب طرح جلد با موضوع، انتخاب شاهکارهای دورۀ عباسی، و غلبۀ تحلیل و تحقیق بر تقلید و جمع­آوری اشاره کرد. نداشتن مقدمۀ مناسب و کافی، نداشتن نتیجه، نداشتن فهرست منابع و عدم توجه به همۀ مبانی نقد زیباشناسی و تطبیق آن­ها بر قصاید، از مهم­ترین اشکالات کتاب است. درمجموع اثر حاضر به­دلیل ویژگی کاربردی خود می­تواند به­عنوان دو واحد درسی برای دانشجویان رشتۀ زبان و ادبیات عربی در مقطع کارشناسی ارشد به­عنوان درس «نقد و تحلیل زیبایی­شناسی شعر عباسی» تدریس شود.شورای بررسی متون و کتب علوم انسانینقدنامه زبان و ادبیات عربی2717-31941220201221ارزیابی ساختاری مقالههای حوزة ادبیات عربی در نشریۀ ادبیات پایداری1912115901FAحسین کیانیدانشیار بخش زبان و ادبیات عربی دانشگاه شیراز0000-0003-4145-0967زینب انصاریدکتری زبان و ادبیات عربی، دانشگاه تهران،Journal Article20200407هدف این پژوهش ارزیابی ساختاری مقاله­های حوزۀ ادبیات عربی نشریۀ <em>ادبیات پایداری</em> است. روش پژوهش تحلیل محتوای تلفیقی (کمی و کیفی) است که داده­های کیفی پس از جمع­آوری از طریق پرسش­نامه و با آمار توصیفی و نرم­افزار اکسل به داده­های کمی تبدیل شده­اند. جامعۀ آماری این پژوهش مقاله­های نشریۀ <em>ادبیات پایداری</em> در حوزۀ ادبیات عربی از سال 1388 تا 1396 است که درمجموع 16 شماره را شامل می­شود که از این تعداد 72 مقاله به حوزۀ ادبیات عربی اختصاص دارد.<br /> نتایج پژوهش نشان می­دهد که مقاله­ها با توجه به معیارهای هفت­گانۀ مطرح­شده در پرسش­نامه از سال 1388 تا سال 1396 روند رو به رشد داشته­اند. بیشترین اشکال­ها به سال­های آغازین مجله برمی­گردد و این مشکلات تا سال 1394 وجود داشت، ولی پس از آن، مقاله­ها با ساختار تعریف­شدۀ مقاله­های علمی ـ پژوهشی مطابقت بیشتری دارند. بارزترین اشکال­ها در قسمت مقدمۀ مقاله­ها بود. نبودن انسجام بین هدف، سؤال، و پیشینۀ مقاله­ها از مهم­ترین کاستی­های مقدمۀ مقاله­ها بود.شورای بررسی متون و کتب علوم انسانینقدنامه زبان و ادبیات عربی2717-31941220201221بررسی دو کتاب مختارات من النصوص الأدبیة فی العصر العباسی الثانی و المنتخب من نظم العصر العباسی و نثره (2)2132365910FAسیدرضا میراحمدیاستادیار گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه سمنانJournal Article20200905کتابهایی که در یک موضوع نگاشته میشود گاهی این سؤال را درپی دارد که با وجود بودن یکی، فایدة بعدی چیست؟ آیا نقص یا خللی نویسندة دوم را بر آن داشته که دست به نگارش جدیدی بزند یا حتی فراتر از آن با وجود بودن تألیفات فراوانی در متون منتخب، که گاهی با شرح و تحلیل همراه است، چه سودی بهبار میآورد؟ دو کتاب موردنقد در یک سال نگاشته شده و هر کدام با انگیزهای خاص یا احساس نیازی گردآوری شده است. اگر دو تألیف در یک سطح و با رویکرد واحدی بود امر موازنه دقیقتر و قدری سختتر میشد، اما از این دو تألیف <em>مختارات</em> عامری درس­نامهای برای این مادة درسی بهشمار میآید و دیگری در راستای کتابهای سازمان سمت است که بیشتر جنبة آموزشی دارد و معیارهای خاصی نیز برای چاپ این کتابها دارد. نویسنده قصد خود را تکمیل کتاب تاریخ خود دانسته است. بهسبب شکل دو اثر و شیوة پرداختن به متون این دوره، مقایسة دقیق بین دو کتاب کمی دشوار بهنظر میرسد. از مهمترین نتایج حاصل از این تحقیق آنکه اشکالات تقریباً فراوان شکلی و محتوایی در هر دو کتاب وجود دارد که نباید در کتابهای آموزشی وجود داشته باشد. گزینش سرودهها در کتاب <em>مختارات</em> بیشتر بر اساس واقعیت دانشجوی کارشناسی است و کاملاً یک درس­نامه بهشمار میآید، اما متون در کتاب <em>المنتخب</em> کاملتر و متنوعتر است.شورای بررسی متون و کتب علوم انسانینقدنامه زبان و ادبیات عربی2717-31941220201221بررسی و نقد کتاب ملامح الأدب فی العصرالعبّاسی الأوّل2372585907FAحسین میرزائی نیادانشیار گروه عربی دانشکدۀ زبانهای خارجی دانشگاه اصفهان،Journal Article20200811نگارش کتاب درسی و آموزشی از یک­سو به دانش، تخصص و تجربۀ نویسنده و از سوی دیگر نیازمند رعایت معیارهایی است که چنین کتابی باید داشته باشد. بنابراین کتابی که با هدف ویژۀ آموزش در دانشگاه تدوین میشود باید به محک نقد درآید تا قصد و هدف نویسنده ارزیابی شود.<br /> این مقاله درپی آن است <em>تا کتاب ملامح الأدب فی العصر العبّاسی الأول</em> نوشتۀ عبدالهادی عبدالله عطیه را از نظر ساختار و شکل ظاهر و محتوا، بر اساس دیدگاه و معیارهایی که ناقدان حوزۀ نقد کتاب ارائه کرده­اند، مطالعه و ارزیابی کند. نویسندۀ کتاب در بخش مقدمه اشاره می­کند که این کتاب را برای دانشجویان و پژوهشگران نوشته و تلاش داشته است در تلفیق تاریخ ادبیات با متون شعری خواننده را به فهمی از این دوره رهنمون سازد. مهم­ترین نتایج به­دست آمده از این تحقیق اشاره دارد که این کتاب در شاخصههای شکلی دچار کاستی است ازجمله: صفحه­آرایی نامناسب، عدم تفاوت فونت متن اصلی و ابیات شعری، باب­بندی نامناسب و عدم تناسب در حجم آنها و... . در شاخصههای محتوایی نیز نقصهای جدی وجود دارد ازجمله: مشخص نبودن هدف، عدم تناسب بین عنوان و محتوا، فقدان روش و ... . در یک کلام می­توان گفت که این کتاب معیارهای لازم را به­منزلۀ یک کتاب دانشگاهی برای مقطع کارشناسی ندارد، اما برای مقطع کارشناسی ارشد و دکتری می­تواند به­عنوان یک کتاب جنبی در درس تاریخ ادبیات عصر عباسی اول به دانشجویان معرفی شود.شورای بررسی متون و کتب علوم انسانینقدنامه زبان و ادبیات عربی2717-31941220201221نقد و بررسی کتاب مناهج البحث الأدبی اثر یوسف خُلَیف2592815908FAزهره ناعمیاستادیار گروه زبان و ادبیات عربی، دانشگاه خوارزمی، تهران،Journal Article20201016هر پژوهش علمی از روش یا مجموعهای از روش­ها تبعیت کند. کتاب <em>مناهج البحث الأدبی</em> اثر یوسف خُلَیف در زمرۀ آثاری است که در حوزۀ روشهای تحقیق و شیوۀ تدوین اثری علمی نوشته شده است. مقالۀ حاضر در صدد است با روش توصیفی ـ انتقادی، این کتاب را از نظر شکلی و محتوایی مورد نقد قرار دهد. با توجه به علاقۀ نگارنده به مباحث روششناسی در پژوهشهای علمی، کتاب یادشده برای نقد انتخاب شد. نتایج پژوهش نشان میدهد کتاب مذکور دارای محاسن و معایبی است: از محاسن آن طبقهبندی مطالب از علم روششناسی در غرب تا ادبیات عربی؛ اختصاص فصلی به شیوۀ تدوین پایاننامه؛ نقد بیطرفانۀ روشهای پژوهش در برخی از آثار قدیم و معاصر عربی؛ و ذکر نمونههایی برای آنها، ارائۀ مأخذشناسی در فصل چهارم، و از معایب این کتاب ایرادات چاپی، ویرایشی و گاهی نحوی؛ عدم هماهنگی میان عنوان کتاب و اهداف نویسنده؛ عدم مطابقت عنوان فصلها با محتوای آن؛ عدم مطابقت فهرست مطالب با محتوا؛ و عدم وجود فهرست منابع است.