نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه زبان و ادبیات عربی، دانشگاه خوارزمی، تهران،

چکیده

هر پژوهش علمی از روش یا مجموعه‌ای از روش­ها تبعیت کند. کتاب مناهج البحث الأدبی اثر یوسف خُلَیف در زمرۀ آثاری است که در حوزۀ روش‌های تحقیق و شیوۀ تدوین اثری علمی نوشته شده ‌است. مقالۀ حاضر در صدد است با روش توصیفی ـ انتقادی، این کتاب را از نظر شکلی و محتوایی مورد نقد قرار ‌دهد. با توجه به علاقۀ نگارنده به مباحث روش‌شناسی در پژوهش‌های علمی، کتاب یادشده برای نقد انتخاب شد. نتایج پژوهش نشان می‌دهد کتاب مذکور دارای محاسن و معایبی است: از محاسن آن طبقه‌بندی مطالب از علم روش‌شناسی در غرب تا ادبیات عربی؛ اختصاص فصلی به شیوۀ تدوین پایان‌نامه؛ نقد بی‌طرفانۀ روش‌های پژوهش در برخی از آثار قدیم و معاصر عربی؛ و ذکر نمونه‌هایی برای آن‌ها، ارائۀ مأخذشناسی در فصل چهارم، و از معایب این کتاب ایرادات چاپی، ویرایشی و گاهی نحوی؛ عدم هماهنگی میان عنوان کتاب و اهداف نویسنده؛ عدم مطابقت عنوان فصل‌ها با محتوای آن؛ عدم مطابقت فهرست مطالب با محتوا؛ و عدم وجود فهرست منابع است.

کلیدواژه‌ها

بوحوش، ع. (لاتا). دلیل الباحث فی المنهجیة وکتابة الرسائل الجامعیة. الجزائر: المؤسسة الوطنیة للکتاب.
الجبوری، ی. (1993). منهج البحث وتحقیق النصوص. بیروت: دارالغرب الإسلامی.
جواد الطاهر، ع. (1970). منهج البحث الأدبی. بغداد: مطبعة العانی.
خلیف، ی. (1997). مناهج البحث الأدبی. القاهرة: دارالثقافة.
عبیدات، ذ.، عبدالرحمن، ع.، و کاید، ع. (1984). البحث العلمی؛ مفهومه وأدواته وأسالیبه. دمشق: دارالفکر.
الرکابی، ج. (1992). منهج البحث الأدبی فی إعداد الرسائل الجامعیة. دمشق: دار ممتاز.
روزنتال، ف. (1961). مناهج العلماء المسلمین فی البحث العلمی. ترجمة ا. فریحة، و و. عرفات. بیروت: دارالثقافة.
سرحان علی المحمودی، م. (2019). مناهج البحث العلمی. صنعاء: دارالکتب.
سعودی، م.ع.، و احمد الخضیری، م. (1992). الأسس العلمیة لکتابة رسائل الماجستیر والدکتوراه. القاهرة: مکتبة الأنجلو المصریة.
السید أحمد، ع. (2011). کتابة البحث المفاهیم والقواعد والأصول. دمشق: دارالفکر الفلسفی.
الشاذلی، ع. (1989). الأسس النظریة فی مناهج البحث الأدبی العربی الحدیث. مصر: دار الحداثة.
ضیف، ش. ( لاتا). البحث الأدبی طبیعته، مناهجه، أصوله، مصادره. القاهرة: دارالمعارف.
لیپونکا، م.ا. (1386). نحوۀ نگارش و تهیه کتاب درسی دانشگاهی. ترجمۀ گروه مترجمان. تهران: سمت.
ماجد، ر. (2016). منهجیة البحث العلمی إجابات عملیة لأسئلة جوهریة. بیروت: مؤسسة فریدریش، إیبرت.
محمد الشامی، ع. (2012). أصول المنهج البحث العلمی وقواعد تحقیق المخطوطات. بیروت: المکتبة العصریة.
منصوریان، ی. (1392). صد ویژگی کتاب‌های دانشگاهی کارآمد و اثربخش. نگارش و پژوهش کتب دانشگاهی، 29، 1ـ17.
دویدری، ر.و. (2000). البحث العلمی؛ أساسیاته النظریة وممارسته العملیة. دمشق: دارالفکر.
البروفیسور یوسف عبدالقادر خلیف، جائزة ملک فیصل، 9 اوت 2020.
www.kingfaisalprize.org/ar/professor-yousef a-khulaif.