نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه زبان و ادبیات عربی، دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه شهید مدنی آذربایجان، تبریز،

2 دانشجوی دکتری زبان و ادبیات عربی، دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه شهید مدنی آذربایجان، تبریز

چکیده

تحلیل انتقادی کتاب­‌های مختلف در صورت انطباق با اصول علمی، فعالیتی مطلوب و ارزشمند محسوب می­‌شود. در پرتو اندیشۀ انتقادی و با تکیه بر اصول و مبانی علمی، رشد و بالندگی در عرصه­های مختلف حاصل خواهد شد. بر این ­اساس، تحلیل انتقادی کتاب نقش و نقش‌گرایی در بلاغت عربی اثر علیرضا محمدرضایی و مهران غلامعلی­زاده، از طریق قرائت تنگاتنگ و تطبیق با نظریۀ یاکوبسن و با هدف ارائۀ نقدی صحیح و سودمند در پرتو منابع نقدی و زبانی، به­منزلۀ مسئلۀ اصلی این پژوهش انتخاب شده است. علی­رغم تألیف کتاب از پایان­نامه، این ­اثر از امتیازات پایان­نامه بودن و استادان و داوران آن بهرۀ چندانی نبرده است. یافته­های پژوهش نشان می­دهد مطالب کتاب، تجلیاتی از نظریۀ ارتباط زبانی یاکوبسن در قرآن و اندکی شعر و نثر است که خود یاکوبسن غایب بزرگِ شکل و محتوای کتاب است. با وجود اینکه مؤلفان درپی ارائۀ شکلی نو در پژوهش­های زبانی و بلاغی عربی بوده­اندt در عمل و در تطبیق نمونه­‌ها با نظریه، تبیین و تعریف کارکردهای مختلف با استفاده از منابع معتبر، به شکل ابتدایی و سطحی عمل کرده و به توفیق چندانی دست نیافته­‌اند.

کلیدواژه‌ها

قرآن کریم.
آقاگل­زاده، ف. (1386). تحلیل گفتمان انتقادی و ادبیات. ادب­پژوهی، 17ـ 27.
آهی، م.، و فیضی، م. (1392). نقش­های شش­گانۀ زبان با تکیه بر یکی از قصاید سنایی. پژوهش­نامۀ ادبیات تعلیمی،  20، 187ـ 219.
ابن عبدربه، ا. (1404ق). العقد الفرید. تحقیق عبدالمجید الترحینی. بیروت: دارالکتب العلمیة.
احمدی، ب. (1370). ساختار و تأویل متن. تهران: نشرمرکز.
اسلامی، س.ح. (1391). اخلاق و آیین نقد. تهران: خانۀ کتاب.
اکبری، ف.، و پورنامداریان، ت. (1390). رمز و تفاوت آن با نماد و نشانه. رشد آموزش زبان و ادبیات فارسی، 3، 54ـ 60.
بن­عیادالثبیتی، ع. (2010). مقدمة القصیدة عند شعراء المدرسةالإحیاء. پایان­نامۀ کارشناسی ارشد. دانشگاه أم­القری.
پورنامداریان، ت. (1386). رمز و داستان­های رمزی در ادب فارسی. تهران: علمی و فرهنگی.
پیش­قدم، ر.، و فیروزیان پوراصفهانی، آ. (1396). تأملی جامعه­شناختی پیرامون کاربردهای گفتمانی «نمی­دانم» در زبان فارسی در پرتو الگوی هایمز. مطالعات فرهنگ ـ ارتباطات، 37، 7ـ 35.
تفتازانی، س. (1971). المطول. بیروت: دارالکتب العلمیة.
جرجانی، ع. (1991). أسرارالبلاغة. تعلیق م. محمد شاکر. جده: دارالمدنی.
جهاد، ل. (1387). بررسی نظریۀ ارتباط کلامی یاکوبسن در علم معانی. کتاب ماه ادبیات، 15، 5ـ 11.
حق­شناس، ع.م. (1385). یاکوبسن، وجودی حاضر و غایب. نامۀ فرهنگستان، 84 ـ 94.
درودی، ف. (1387). عوامل مؤثر در نقد و بررسی کتاب. کتاب، 75، 173ـ 184.
درودی، ف. (1391). نقد منابع اطلاعاتی. تهران: خانۀ کتاب.
سارتر، ژ.پ. (1348). ادبیات چیست؟. ترجمۀ ا. نجفی و م. رحیمی. تهران: زمان.
سعدی، م. (1348). گلستان سعدی. تهران: امیر.
سینما از نگاه اندیشه(1377). تهران: انتشارات حوزۀ هنری سازمان تبلیغات اسلامی.
الشافعی، ع. (2001). تاریخ مدینة دمشق. تحقیق م. العمروی. بیروت: دارالفکر.
شعبانلو، ع.ر. (1397). نقد کتاب بلاغت1 (معانی). پژوهش­نامۀ انتقادی متون و برنامه­های علوم انسانی، 2، 173ـ 189.
شفیعی کدکنی، م.ر. (1375). صور خیال در شعر فارسی. تهران: آگاه.
صادقی، ل. (1389). نقش­های سکوت ارتباطی در خوانش متون ادبیات داستانی. پژوهش زبان و ادبیات فارسی، 19، 187ـ 211.
صفوی، ک. (1390). از زبان­شناسی به ادبیات. ج1 (نظم). تهران: سورۀ مهر.
صفوی، ک. (1393). آشنایی با نشانه­شناسی در ادبیات. تهران: علمی.
طالبیان، ی.، و حسینی سروری، ن. (1387). مدایح سبک خراسانی و گرایش به قطب مجازی زبان با استناد به شعر منوچهری. پژوهش­های ادبی، 21، 113ـ 131.
طباطبایی، م.ح. (1392). تفسیر المیزان. ترجمۀ م.ب. موسوی همدانی. قم: دفتر انتشارات اسلامی.
الطبال برکة، ف. (1993). النظریة الألسنیة عند رومان جاکبسون، دراسة و نصوص. بیروت: مؤسسة الجامعیة للدراسات والنشر والتوزیع.
طغیانی، ا.، و صادقیان، س. (1390). هنجارگریزی در مجموعه شعر از این اوستا.ادبیات پارسی معاصر، 1، 61- 79.
فرکلاف، ن. (1379). تحلیل انتقادی گفتمان. ترجمۀ گروه مترجمان. تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
فروردین، ع. (1387). زیبایی­شناسی هنری در داستان­های قرآن. قم: دفتر عقل.
قمی، ع. (1386). مفاتیح­الجنان. تهران: مشعر.
قمی، م. (1367). کنزالدقائق و بحرالغرائب. محقق ح. درگاهی. تهران: چاپ و نشر ارشاد.
کوش، س. (1396). تحلیل متون ادبی. ترجمۀ ح. پاینده. تهران: مروارید.
محفوظ، ش. (1979). هدایةالمرشدین إلی طرق الوعظ والخطابة. قاهره: دارالاعتصام.
محمد ابراهیم الخطیب، ه. (2009). المعجم­اللغوی للشاعر بلند حیدری، دراسة اسلوبیة. اردن: الجامعة الهاشمیة.
محمدجانی، ص. (1390). میزان برخورداری کتب مطالعات اجتماعی و دانش‌آموزان دختر پایۀ سوم متوسطۀ نظری ناحیۀ 4 شهر شیراز از مهارت­های شهروندی. پایان­نامۀ کارشناسی ارشد. دانشگاه آزاد اسلامی واحد مرودشت.
محمدرضایی، ع.ر.، و غلامعلی­زاده، م. (1397). نقش و نقش­گرایی در بلاغت عربی. تهران: دانشگاه تهران.
میبدی، ح. (1411ق). دیوان امیرالمؤمنین(ع). قم: دار نداءالإسلام للنشر.
الهاشمی، ا. (1999) جواهرالبلاغة فی المعانی و البیان و البدیع. بیروت: المکتبةالعصریة.
یاکوبسن، ر. (1394). زبان­شناسی و شعرشناسی. ترجمۀ گروه مترجمان. تهران: سورۀ مهر.